ارگونومی چیست ؟

gill_admin

04 اسفند 1402

4 دقیقه زمان برای مطالعه

ارگونومی چیست؟

در این مقاله از گیل میخواهیم که دانش ارگونومی را شناخته و جنبه های مختلف آن را بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید…

فهرست مطالب
1. ارگونومی چیست؟
2. اهمیت ارگونومی چیست؟
3. انواع ارگونومی
4. مزایای ارگونومی چیست؟

احتمالا تا کنون بارها و بارها واژه “ارگونومی” را از افراد مختلف و یا رسانه ها شنیده باشید، اما ندانید که واژه ارگونومی دقیقا به چه معناست و چه فایده ای دارد؟ تقریبا در هر مکانی که انسان در حال انجام کاری فیزیکی باشد، ارگونومی وجود دارد. ارگونومی به ویژه در محیط های کار اهمیت زیادی به خصوص برای نیروی کار دارد؛ اما اگر نمی دانید که ارگونومی چیست ما در این مقاله می خواهیم به ارگونومی و اهمیت آن بپردازیم. پس با گیل همراه باشید.

1. ارگونومی چیست؟
ارگونومی (Ergonomy) ریشه یونانی دارد و از دو قسمت “ergo” به معنی کار و “nomos” به معنی قوانین طبیعی تشکیل شده است و مربوط به فاکتور های انسانی (human factors) می باشد. دانش ارگونومی (Ergonomics) دانش جدیدی است که شاخه ای از علم مهندسی است و در آن از علوم زیستی برای بررسی رابطه بین انسان (با تمرکز بر نیروی کار) و محیط کار او استفاده می شود. در ارگونومی، ابتدا توانایی ها و محدودیت های انسان را بررسی کرده و سپس آن ها را در آن چه که انسان ها با آن سر و کار دارند، در نظر می گیرند. به طور کلی این علم در طراحی محیط کار انسان ها نقش مهمی دارد .

در واقع ارگونومی فرآیند چیدمان محیط کار، محصولات یا سیستم های کاری به گونه ای است که متناسب با افرادی که آن ها را استفاده می کنند باشد تا خستگی، آسیب و خطرات تا حد مطلوبی کاهش یافته و در نتیجه با در نظر گرفتن ارگونومی به سه هدف مهم زیر دست پیدا خواهیم کرد :
• راحتی و رضایت
• بهره وری
• سلامت
بر خلاف اندیشه بیشتر افراد که فکر می کنند ارگونومی فقط به طرز نشستن و یا سیستم کنترل اتومبیل یا سایر ابزار ها ربط دارد، ارگونومی مربوط به هر چیزی است که انسان در آن نقش داشته باشد؛ مثل محیط کار، ورزش، سرگرمی ها و…
با پیشرفت تکنولوژی نیاز به توجه به راحتی بشر در محیط های مختلف یا در استفاده از تجهیزات بیشتر می شود . در نتیجه سازمان ها و تولید کنندگان همیشه به دنبال این هستند که تولیدات و محصولات خود را بر اساس اصول و قوانین ارگونومی طراحی و تولید کنند که ما هم در مجموعه گیل به دنبال رعایت هرچه بیشتر این قوانین در پروسه طراحی و تولید محصولات خودمان هستیم.

2. اهمیت ارگونومی چیست؟

در بخش قبل دریافتید که ارگونومی چیست و به چه مفهومی اشاره دارد و چرا باید رعایت شود . ارگونومی یک سری قوانین و اول دارد که باید در مراحل اولیه طراحی در نظر گرفته شود؛ چرا که عدم توجه به این اصول و قوانین موجب نارضایتی مصرف کنندگان شده و در ادامه باعث شکست طرح شود. اما در نظر گرفتن اصول و مبانی ارگونومی می تواند باعث بهبود کیفیت و عملکرد و هم چنین ایجاد نوآوری گردد. در نتیجه ارگونومی یکی از بخش های مهم در تولید یک محصول یا طراحی یک فضای کار تلقی می شود که هدف از آن افزایش ایمنی، راحتی و عملکرد محصول یا فضایی مانند یک دفتر است .

در دانش ارگونومی با استفاده از مشخصات فیزیکی ساختار بدن انسان، بهینه ترین اندازه، شکل و فرم یک محصول یا فضا را تعیین کرده و آن را برای استفاده بهتر مصرف کنندگان در نظر می گیرند. ارگونومیست ها برای به دست آوردن مشخصات مصرف کننده از چندین شاخه علمی دیگر استفاده می کنند که از آن ها می توان به گروه ها و مشخصات زیر اشاره کرد:
• آنتروپومتری: (Anthropometry) اندازه بدن، شکل بدن، جمعیت افراد…
• بیومکانیک: (Biomechanics) عضلات، اهرم ها، نیرو ها، استحکام…
• فیزیک محیطی: (Environmental physics) صدا، نور، گرما، سرما، تابش، ارتعاشات…
• روان شناسی کاربردی:(Applied psychology) توانایی ها، یادگیری ها، خطا ها، تفاوت ها…
• روان شناسی اجتماعی: (Social psychology) گروه ها، ارتباطات، رفتار ها…

3. انواع ارگونومی ؟
پس از شناخت مفهوم ارگونومی و اهمیت آن میخواهیم ببینیم که در دانش ارگونومی چه بخش هایی مورد بررسی قرار می گیرد؟ علم ارگونومی در 3بخش کلی مربوط به انسان بررسی می شود. این سه بخش مهم شامل موارد زیر است:
1. فیزیکی
2. شناختی
3. سازمانی

برای درک بهتر این سه بخش، جداگانه به توضیح هر یک در رابطه با محیط های کاری خواهیم پرداخت.
ارگونومی فیزیکی(Physical Ergonomics):

ارگونومی فیزیکی یا همان ارگونومی جسمانی مهم ترین نوع ارگونومی محسوب می شود. در واقع اولین موردی که کارفرمایان هنگام اختصاص دادن فضای کار و همچنین ابزار کار به نیرو های کار خود باید در نظر بگیرند، راحتی فیزیکی و بدون خطر بودن محیط و ابزار کار آن هاست . در ارگونومی جسمانی روی مواردی که به ارتباط بین انسان و ابزار مربوط هست، مطالعه می کنند.
در واقع ارگونومی فیزیکی مربوط به روش هایی می باشد که بدن انسان با ابزارهایی که روزانه از آن ها استفاده می کند (مثل: میز و صندلی، کیبورد، رایانه، تجهیزات مختلف، اتومبیل و .).. در ارتباط است. مانند مدل نشستن فرد روی صندلی، فاصله چشم تا صفحه نمایش کامپیوتر، طول دسته بیل یک باغبان و …
منظور از ارتباط با ابزار، ابزار هایی است که انسان ها در هر حرفه و شغلی به کار می گیرند.

مقاله مرتبط:ارگونومی در محیط کار چیست و چه مزایایی دارد؟

ارگونومی شناختی (CognitiveErgonomics):
ارگونومی شناختی مربوط به توانایی ذهنی افراد در پردازش اطلاعات و مرتبط با داده ها است. مهم ترین هدف در این بخش از ارگونومی، یافتن راه هایی برای کمک به افراد برای نگه داری اطلاعات می باشد. نوع طراحی و علائم ایمنی در نگهداری اطلاعات تاثیر زیادی دارند؛ در نتیجه مهم ترین عواملی هستند که در ارگونومی شناختی مورد بررسی قرار می گیرند.

ارگونومی سازمانی( Ergonomics organizational):

ارگونومی سازمانی بر خلاف ارگونومی فیزیکی مربوط به راحتی یک فرد نیست؛ بلکه به بهینه سازی کل محیط کار ارتباط دارد. به این صورت که به روش های مناسب برای بهینه سازی کار گروهی افراد، بهبود ارتباطات، افزایش خروجی ها یا محصولات و بهبود کیفیت کار می پردازد .
در واقع محیط های کاری باید به نحوی طراحی شوند که کار در آن محیط، خروجی های مطلوبی را نتیجه دهد.
مزایای ارگونومی چیست؟
تا این جا دریافتید که اهمیت رعایت ارگونومی چیست. در نتیجه توجه به آن مزایای زیادی خواهد داشت. با این که ارگونومی دانشی جدید به حساب می آید اما کارفرمایان، سازندگان و خدمت دهندگان ارگونومی را اولویت کار خود قرار می دهند. برای مثال چنان چه افرادی که در یک محیط کار می کنند، احساس امنیت و راحتی بیشتری داشته باشند، رضایتشان از آن محیط بیشتر بوده و در نتیجه در مدت طولانی تر عملکرد بهتری در کار خود خواهند داشت .

اگر ارگونومی به خوبی رعایت شده و به طور درست و مناسب اجرا شود، مزایای زیر را به دنبال دارد :
• کاهش هزینه ها
• افزایش بهره وری
• بهبود کیفیت
• مشارکت کارکنان
• ایمنی در کار
• افزایش دقت
• افزایش و بهبود ارتباطات